Uçuk ve Aft

Ağzınızda ve ağız çevrenizde konuşmaya ve yemek yemeye engel olacak kadar şiddetli bir şekilde ağrıya yol açan bir yaranız varsa bilin ki yalnız değilsiniz. Birçok sağlıklı insan tekrar eden ağız yaralarından şikayetçidir. En sık rastlanan ve tekrarlayan ağız yaraları uçuk ve aft (aftöz ülser) olarak dikkat çeker. Ağızda görüldüğünde birini diğerinden ayırmak güçtür. Bu iki lezyonun sebebi ve tedavileri tamamen farklı olduğundan uçuk ile aftın farkı sorusunun yanıtını bilmek çok önemlidir.

Uçuk Nedir?

Uçuk nedir sorusunun yanıtı şöyle verilebilir; uçuk, sık sık dudaklarda görülen içi sıvı dolu kabarcıklara verilen genel bir isimdir. Ağızda özellikle diş etlerinde ve sert damakta da görülebilse de bu bölgelerde uçuk görülmesi oldukça nadirdir. Uçuk genellikle ağrılıdır ve ağrı semptomlarının ortaya çıkışından birkaç gün önce hissedilmeye başlanır. Bu kabarcıklar saatler içinde patlar ve kabuklanır. Uçuğun iyileşmesi kaç gün sürer diye soranlar için ortalama uçuk iyileşme süresi 7-10 gündür. Herpes simplex olarak adlandırılan uçuk virüsü deri yoluyla bulaşır ve kişinin bedenine ömrü boyunca kalabilir. Uçuk virüsü ömür boyunca bedende kalsa da sürekli olarak görünür halde olmayan viral bir enfeksiyondur. Herpes virüsünün çeşitleri vardır, dudakta çıkan virüslerin sebebi herpes labialis, genital bölgede çıkan uçuğun sebebi ise herpes genitalis virüsüdür. Herpes virüsü gözde, beyinde ve benzeri farklı yerlerde de görülebilir.

Uçuk Tedavisi Nasıl Yapılır?

Günümüzde uçuk tedavisi yoktur ancak bu konuda yoğun şekilde çalışmalar yapılmaktadır. %5 asiklovir içeren merhemler gibi bir antiviral ilaç kullanılabilir. Uçuk tedavisi için uygulanabilen farklı yöntemler vardır. Bu tedaviler episodik ve supresif olarak iki çeşit altında sınıflandırılabilir. Episodik tedavi akut ataklar denilen virüslerin görünür yaralara neden olduğu dönemlerde kullanılır. Supresif uçuk tedavisi ile çok sık uçuk atağı geçiren kişilerde atak sayısını ve atak süresini azaltmak için uygulanabilir. Supresif tedavi 1 yıl kadar sürebilir ve düşük dozlu ilaçlarla uygulanır. Kullanılan ilaçlar krem ve hap formunda olabilmektedir. Doktor ya da diş hekiminizden son gelişmeler ile alakalı bilgi almak için irtibat kurmanız en doğrusu olacaktır.

Uçuk Neden Çıkar?

Uçuk bir çeşit herpes simpleks virüsünün vücutta aktif hale geçmesi ile meydana gelir. Bu virüs, daha önce bu enfeksiyonu geçiren kişilerde sessiz ve sinsi bir şekilde bekler ve stres, sinir, ateş, travma, hormon değişiklikleri ve güneş ışığına çok maruz kalma gibi durumlarda aktif duruma geçer. Tekrarlayan uçuk lezyonları aynı yere yerleşme eğilimindedir. Uçuk bağışık sisteminin zayıfladığı dönemlerde ya da bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha çok görülmektedir. Ateşli hastalık geçiren kişilerde, ameliyat geçiren kişilerde, kanser tedavisi geçiren kişilerde, HIV enfeksiyonu bulunan kişilerde ya da stres gibi psikolojik temelli sebeplerle de uçuk görülebilir. Herpes virüsü taşıyan kişilerin güneşe direkt olarak maruz kaldıklarında da uçuk atakları yaşayabildikleri bilinmektedir.

Uçuk Yayılabilir mi?

Uçuk bulaşıcı mıdır sorusunun yanıtı kısaca evet olarak verilebilir. Uçuk patladıktan sonra tamamen iyileşene kadarki süre enfeksiyonun yayılımı için en riskli dönemdir. Herpes simpleks virüsü; gözlere, cinsel organlara ve diğer insanlara da bulaşabilir. Herpes virüsünün neden olduğu bu rahatsızlık ciltte ve mukozalarda görülebilen içi su ile dolu olan keselerle karakterize edilebilir. Bulaşıcı bir hastalık olan uçuk temasla bulaşır. Öpüşme yoluyla, cinsel ilişkiyle, ortak havlu kullanımıyla ve benzeri şekillerde bulaşabilir ve yayılabilir. Kişinin bir bölgesinde örneğin dudaklarında görülen uçuk, atak dönemlerinde çevre dokulara da yayılabileceğinden tedavi uygulanması önemlidir.

Uçuk Önleme Önerileri

Bir lezyon görüldüğünde ağız içi, burun içi, cinsel bölge gibi mukoz zar içeren cilt bölgeleri enfeksiyona karşı dikkatlice korunmalıdır. Uçuğu sıkıştırıp patlatmak ya da uçuğa dokunmak önerilmez. Birine dokunurken, göz veya cinsel organlarınıza dokunmadan önce ellerinizi iyice yıkayın. Tüm uyarılara rağmen herpes virüsün uçuk olmadan da çeşitli bölgelere ulaşabileceği unutulmamalıdır. Uçuk riskini önlemek için şu önerilere dikkat edilebilir:

• Uçuğu olan kişilerle temas etmekten kaçabilirsiniz
• Ellerinizi düzenli olarak yıkayın ve en az 1 dakika sabunlamayı ihmal etmemelisiniz
• Antiviral kremlerle uçuk ataklarının süresini kısaltabilirsiniz ve uçuğun yayılmasını önleyebilirsiniz
• Güneş koruyucu kullanarak uçuğun tekrarlama riskini düşürebilirsiniz
• Güneş koruyucu kullanarak uçuk nüksü riskini azaltabilirsiniz.
• Stresten kaçınabilirsiniz
• Yeterli uyku ve sağlıklı bir beslenme biçimi ile bağışıklığınızı güçlendirebilirsiniz.

Aft Nedir?

Aft; dilde, yumuşak damak bölgesinde, dudakların ve yanakların iç kısımlarında görülebilen küçük ve yüzeysel ülserlerdir. Oldukça ağrılı olurlar ve 5-10 gün kadar sürerler. Aft, aftöz ülser olarak da isimlendirilir. Dudaklarda, yanakların içinde, dil yüzeylerinde, damakta, diş etlerinde görülebilir. Kenar sınırları sarı ya da kırmızı renklerde görülebilir, beyaz küçük lezyonlardan oluşan aft bulaşıcı özellikte değildir. 

Aft Oluşumu Neden Olur?

Aftın nedenleri hakkındaki eldeki en iyi açıklama stres, travma ve asitli yiyecekler (domates, turunçgiller, vs.) gibi lokal tahriş edici maddelere maruz kalmaktır. Bu gibi durumlarda bağışıklık sistemi bu tahrişe tepki gösterir ve aft oluşur. Aftöz ülser yayılabilir mi ve aft bulaşıcı mı sorusuna kısaca hayır olarak yanıt verilebilir. Aftın nedeni bakteri ya da bir virüs olmadığı için lokal yayılımı ya da bir başkasına bulaşması ihtimali yoktur. Aft oluşumu nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Diş tedavileri
• Sert şekilde diş fırçalamak
• Çinko eksikliği
• Yanakların iç kısmını ısırmak
• Kötü içerikli diş macunlarının kullanımı
• Folik asit eksikliği
• B12 eksikliği
• Hormonal değişimler
• Stres

Aft Tedavisi Nasıl Yapılır?

Aft tedavisi direkt olarak az önce bahsedilen rahatsızlık verici ve tahriş edici durumların ortadan kaldırılması ve enfeksiyondan korunma ile yapılabilmektedir. Triamkinalon gibi dışarıdan kullanılan bir kortikosteroid ilacı da aft tedavisine yardımcı olur. Aftın da günümüzde kesin bir tedavisi bulunamamıştır.

Aft problemini aşmak için şu adımları atabilirsiniz;

• Sıcak, asidik ya da tahriş edici gıdalardan bir süre uzak durabilirsiniz.
• Steril su ve karbonat karışımı ile hazırlanan bir krem aftın üzerine sürüp kuruyana kadar bekleyip yıkayabilirsiniz.
• Yarım bardak suya yarım çay kaşığı tuz ilave edip bu karışımla günde 3 kez gargara yapabilirsiniz.

2 haftadan uzun süren iyileşmeyen ağız yaralarında hekiminize ya da diş hekiminize başvurmalısınız.

Yutma hastalıkları ile ilgili detaylı bilgi almak için tıklayın.